Lood is ‘n swaar metaal wat in die natuur voorkom in lae konsentrasies en wat geen voordeel inhou vir die menslike liggaam nie. Inteendeel, verhoogde loodbloedvlakke kan lei tot ernstige afwykings in terme van die senuwee-, spysverterings- en voortplantingstelsel en dit affekteer ook sommige organe direk, veral die urienweg en niere. Loodbloedvlakke van 3 µg/dL (mikrogram lood per desiliter bloed) of 0.000003g/100ml, word as normaal beskou in die algemene volwasse bevolking, met 10 µg/dL wat gesien word as kommerwekkend en permanente gesondheidskade wat plaasvind by 80 µg/dL). Die gepaardgaande gesondheidsrisiko’s vir die mens is veral sterk by, kinders, swanger vroue en vroue wat beplan om kinders te hê, en hierdie is ook die mees kwesbare groepe. Loodbloedvlakke bo 5 µg/dL word reeds as kommerwekkend hoog beskou.
Roof- en aasdiere en roof- en aasvoëls is veral kwesbaar vanweë die feit dat hul verteringstelsels heelwat suurder is as die van die mens. Daarbenewens sluit voëls se verteringstelsel boonop nog ‘n spiermaag ook in, wat verder bydra tot ‘n verhoogde opname van lood in die bloed van voëls. As gevolg van die verhoogde oksidasie lei dit tot verhoogde biobeskikbaarheid van enige lood wat opgeneem word saam met hul kos.
Met inagneming van die risiko’s vir mens en natuur beveel SA Jagters aan dat jagters hulself vergewis van die beskikbaarheid van alternatiewe koeëls en patrone soos huidig op die mark beskikbaar is. Jagters word versoek om die geskiktheid en bruikbaarheid van alternatiewe ammunisie vir hul omstandighede en in hul toerusting tw oorweeg en ‘n ingeligte besluit te neem oor die gebruik daarvan as deel van die bestuur van die risiko’s wat met die gebruik van lood gepaard gaan. Indien u, vir watter rede ookal, besluit om steeds van lood koeëls of -hael gebruik te maak, stel SA Jagters die volgende riglyne voor.
Riglyne vir die Gebruik van Konvensionele Loodkern Koeëls vir Jag- en Skietdoeleindes
Omdat loodkern koeëls opbreek of blom (mushroom) vind daar ‘n erge mate van loodbesmetting in en om die wondkanaal plaas en hierdie besmetting kan bydra tot ‘n verhoging in die loodbloedvlakke van enige dier of mens wat hierdie besmette dele benut. Verwyder die vleis in en om die wondkanaal en doen daarmee weg op so ‘n manier dat dit nie beskikbaar sal kom vir enige mens, roofdier of –voël, of aasvoël nie. ‘n Studie deur die Brittish Association for Shooting and Conservation (BASC), het gewys dat deur slegs 5% van die vleis rondom die wondkanaal te verwyder, waar loodbesmetting die hoogste is, word 95% van die beskikbare lood verwyder.
Indien skuts met lood koeëls skiet, byvoorbeeld in voorlaaiers, jaghandwapens, .22 randslag, windgewere en gewone sportskiet wapens, is dit verantwoordelik om eet, drink en rook te vermy, totdat die persoon die kans gehad het om sy/haar hande behoorlik met seep en water te was. Dieselfde beginsel geld dan ook met die herlaai van loodkoeëls.
Indien daar van ‘n binnenshuise skietbaan gebruik gemaak word, moet verseker word dat die ventilasie van so ‘n aard is, dat die opbou van lood-stof verhoed word. Baie goeie kruisventilasie met positiewe druk is hiervoor nodig.
Indien ‘n skut gereeld deelneem aan probleemdierbeheer aktiwiteite, waar die herwinning van die karkas of nie moontlik is, of nie van belang is nie, of waar die karkasse van prooidiere beskikbaar gestel word aan aasdiere en die loodbesmette vleis nie verwyder word nie, beveel ons aan dat die skut om eerder gebruik te maak van alternatiewe, loodvrye koeëls of patrone, beskikbaar op die mark. Hier is verskeie plaaslike sowel as ingevorde produkte reeds beskikbaar.
Riglyne vir die Gebruik van Lood-hael vir die Jag van Voëls en op Kleiteiken-skietbane
Vermy die skiet van jagvoëls of kleiteikens in areas waar lood-hael in waterliggame kan val waar dit deur watervoëls, wat filtreervoeders is, opgetel kan word. Hierdie waterliggame sluit in vleie, damme, panne riviere en strome. Indien die situasie nie vermy kan word nie, moet die jagter/skut te alle tye gebruik maak van gepaste alternatiewe ammunisie wat nie loodhael gebruik nie.
Indien daar in areas geskiet word waar daar roof- en aasvoëls voorkom, is dit van kardinale belang dat geen karkasse of afval van prooi beskikbaar gestel word aan hulle nie, tensy daar verseker is dat die karkasse vry is van enige lood-haelkorrels. Dit sluit ook in om sover moontlik alle prooi te herwin wat geskiet is. Dit is veral van belang in situasies waar die jagter betrokke is in probleemdierbeheer, waar daar moontlik groot volumes voëls geskiet mag word.
Met verwerking moet daar deurentyd gepoog word om alle haelkorrels uit die karkasse van prooi te verwyder, hetsy of dit is vir menslike of dierlike gebruik.
Indien ‘n skut herlaai vir haelgeweerskiet, is dit belangrik dat hy/sy te alle tye gepaste beskermende drag dra endirekte kontak met die haelkorrels tot ‘n minimum beperk. Vermy eet, drink of rook totdat die persoon die kans gehad het om sy/haar hande behoorlik met seep en water te was nadat u met lood gewerk het.
Algemeen
Indien daar uit die keerwal op ‘n skietbaan of vanuit die uitvalsone op ‘n kleiteikenbaan, lood herwin word, is dit belangrik dat die persone wat daarmby betrokke is, te alle tye gepaste beskermende drag dra, omrede daar reeds oksidasie op die oppervlak van die loodkoeëls en -haelkorrels plaasgevind het. Hierdie stof is onmiddellik beskikbaar vir opname in die bloedstroom. Dit is ook raadsaam om hierdie ‘n nat herwinningsproses te maak om te verhoed dat die lood-stof in die lug opgeskop en ingeasem word. Dieselfde geld vir skoonmaakpersoneel in veral binnenshuise skietbane.
Indien ‘n persoon betrokke is by die giet van koeëls of die gooi van haelkorrels, heers daar ook ‘n daadwerklike gevaar van lood-dampe afkomstig van die gesmelte lood en is dit nodig om hierdie proses slegs aan te pak in goed geventileerde areas en met die nodige beskermende drag en toerusting.
Loodoksied of –stof vergader ook in klere en in ‘n mens se hare, en dit is dus belangrik dat persone wat in bogenoemde aktiwiteite betrokke is besmette kledingstukke en hare gereeld was.
In enige geval waar daar besmetting van ‘n persoon se hande met loodpartikels, veral in die vorm van stof of geoksideerde lood is, is dit belangrik om nie te eet, drink of rook nie totdat die persoon die kans gehad het om sy/haar hande behoorlik met seep en water te was. Hierdie loodverbinding word direk opgeneem in die bloedstroom van die persoon.
Lood bly die mees effektiewe en koste-effektiewe materiaal in die gebruik van die vervaardiging van koeëls en haelkorrels en alhoewel daar risiko’s met die gebruik daarvan gepaardgaan, is meeste van die risiko’s bestuurbaar en is dit oorbodig om summier weg te doen met die gebruik daarvan. Vir baie wapens, soos ouer gewere en haelgewere, .22 randslag-gewere en –handwapens en luggewere, bestaan daar nie effektiewe alternatiewe vir lood ammunisie nie of is die alternatiewe se koste van so ‘n aard dat dit net tot gevolg sal hê dat ‘n groot persentasie van hierdie wapens in onbruik sal verval.
Goed nagevorsde studies veral in Europa het bewys dat die biobeskikbaarheid van lood in soliede vorm, om in die menslike bloedstroom opgeneem te kan word, redelik laag is. Die prentjie verander egter drasties wanneer gewerk word met, of mense bllotgestel raak aan enige loodoksied of lood-stof.
Ken die risiko’s en bestuur die impak daarvan
